Zapraszamy na szóste już wydanie #tygodnikneuropa; przypominamy, że Tygodnik Neuropa jest dostępny w nowej odsłonie na zewnętrznej platformie – bardziej czytelny, przejrzysty, z możliwością subskrypcji i otrzymywania najnowszych odcinków na email -> zapraszamy na najnowsze wydanie Tygodnika Neuropa – na nowej platformie
Tygodnik.Neuropa.pl – wpisy będą publikowane również na wykopie, jednak serdecznie zapraszamy na naszą stronę.
#tygodnikneuropa od #neuropa, bo #neuropainformuje
W zeszłym tygodniu byliśmy trochę zajęci oczekiwaniem na Cyberpunk i jego premierą, a świat dodatkowo przesłaniał nam szum medialny wokół możliwego weta Polski i Węgier wobec budżetu UE. Jeśli ktoś z Was miałby ochotę nadrobić trochę treści przez weekend i przeczytać, co w końcu z tym wetem się stało, to zapraszamy na selekcję najlepszych artykułów, które wpadły w nasze ręce w ubiegłym tygodniu.
Znajdziesz tutaj nie tylko informacje o wydarzeniach z różnych zakątków globu, ale również publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematach społecznych czy ekonomicznych.
W tym numerze szczególnie polecamy specjalny dodatek Kryzys Klimatyczny – o tym jak bardzo ogrzaliśmy nasza planetę, jak potężny, negatywny wpływ na nią mamy, a także co z tym wszystkim możemy jeszcze zrobić.
Polska #polska #publicystyka
Kontrolowany przez państwo PKN Orlen za 120 mln złotych kupił konglomerat Polska Press odpowiedzialny za wydawanie większości mediów regionalnych w kraju: 20 dzienników, 150 tygodników i kilkuset portali internetowych. Orlen tłumaczy ruch strategią biznesową, jednak komentatorzy dostrzegają w tym posunięciu realizację programu tzw. „repolonizacji mediów” zapowiadanego od lat przez obóz władzy. [link] oraz [link 2]
Na gali dziennikarskich nagród Grand Press wyróżniony wicenaczelny Onetu Andrzej Stankiewicz w związku z przejęciem Polska Press przez władzę zaapelował o obronę pluralizmu rynku medialnego w Polsce. Wydawców wezwał do nieustępowania przed potężnymi siłami państwowego kapitału, dziennikarzy do rzetelnej pracy zgodnie z dziennikarskim etosem, a odbiorców do konsumpcji i wspierania niezależnego dziennikarstwa. [link] oraz [link 2]
Według Klubu Jagielońskiego po zebraniu danych za listopad może okazać się, że Polska jest jednym z państw, które całościowo poradziły sobie najgorzej w Europie z ochroną zdrowia w 2020 roku. Obecnie Polska ma ok. 50 tys. nadmiarowych zgonów w porównaniu do lat 2015-2019 i zajmuje drugie miejsce po Hiszpanii na szesnaście państw pod względem liczby nadmiarowych zgonów na milion obywateli. [link]
Z 230 tysięcy pielęgniarek tylko 18 tys. ma poniżej 30 lat. Średnia wieku pielęgniarek to obecnie 52 lata, a do roku 2030 będzie ona wynosić 60 lat. Rozmowy z młodymi pielęgniarkami pokazujące, dlaczego bez zmiany systemowej nie będzie miał kto nas leczyć za kilkanaście lat. [link]
Długi wywiad z Adrianem Zandbergiem o wyzwaniach stojących obecnie przed Polską i Lewicą oraz o tym, że chociaż wzrastające poparcie dla Konfederacji wśród młodych mężczyzn jest problemem dla kraju, to nie zamierzają się poddawać. [link]
Europa #europa #wegry #rumunia
Polska i Węgry na szczycie 10 grudnia w Brukseli osiągnęły kompromis z resztą państw Unii Europejskiej w sprawie budżetu na lata 2021-27 i pakietu odbudowy po koronawirusie. Wcześniej groziły ich zawetowaniem w związku z tzw. regułą „pieniądze za praworządność”. Kraje godzą się na mechanizm pod warunkiem dodatkowej klauzuli politycznej doprecyzowującej jego reguły, tak by ograniczyć uznaniowość decyzji. Mówi się też o zawieszeniu jego stosowania do czasu, aż oceni go Trybunał Sprawiedliwości UE po spodziewanej skardze obu krajów. Ruch może wywołać tarcia w koalicji rządowej w Polsce, bo Solidarna Polska Zbigniewa Ziobry od dawna stanowczo występuje przeciw mechanizmowi w jakiejkolwiek formie. [link] [link]
Analiza Ośrodka Studiów Wschodnich dotycząca wyborów parlamentarnych w Rumunii, gdzie socjaldemokraci oraz nacjonaliści uzyskali lepszy wynik od oczekiwanego. Szef rządu mniejszościowej centroprawicowej PNL, Ludovic Orban, złożył rezygnację po ogłoszeniu wyniku wyborów. [link] oraz [link 2]
Antysystemowa i otwarcie nastawiona przeciwko covidowym restrykcjom partia AUR niespodziewanie zdobyła ponad 8% w wyborach w Rumunii i tym samym będzie czwartą siłą tamtejszego parlamentu w następnej kadencji. Oto jej krótka sylwetka. [link]
Pod koniec listopada obchodzony jest na Ukrainie Dzień Pamięci Ofiar Wielkiego Głodu i Politycznych Represji. Jak upamiętnianie największej narodowej traumy funkcjonuje dzisiaj na Ukrainie, w jej polityce i społeczeństwie? Odpowiada ukraiński pisarz i poeta, Andrij Bodnar. [link]
Przejmowanie węgierskich mediów przez zaprzyjaźniony z Orbanem kapitał nie wyczerpało apetytu dyktatora. Kontynuuje on ekspansje na Bałkany. Na ten moment wydaje się jednak, że nie jest w stanie prowadzić tam tak skutecznych kampanii jak we własnym kraju. [link]
Słowenia, o której premierze mogliśmy ostatnio usłyszeć jako o popleczniku Orbana, oskarżana jest przez środowiska akademickie o ograniczanie im wolności pracy. Zwalnianie dyrektorów instytucji historycznych oraz kulturowych, a także propozycje utworzenia nowych budzą obawy akademików, również z sąsiednich państw. [link]
Bliski i Środkowy Wschód #bliskiwschod
Prezydent Trump wycofuje większość amerykańskich żołnierzy z Afganistanu. Naciska na rząd w Kabulu, aby ten poszedł na ustępstwa wobec Talibanu. Ten ostatni zaś nie ustępuje. Przez Afganistan przetacza się fala zamachów oraz ataków na siły wierne rządowi. Intensyfikacja walk w wojnie domowej, po wycofaniu się Amerykanów, wydaje się być nieunikniona. [link]
Trwająca trzy i pół roku blokada i bojkot Kataru przez większość sąsiadów może zmierzać ku końcowi. Przełom miał zostać osiągnięty podczas owocnych rozmów Saudów z Katarczykami, w których pośredniczył zięć Trumpa, Jared Kushner [link]
W obliczu nadchodzącej zmiany warty w Białym domu, wielu komentatorów postuluje możliwość normalizacji stosunków na linii Waszyngton-Teheran. Widząc zbliżające się zmiany, Saudowie sygnalizują, że chcą być częścią negocjacji i samej ewentualnej umowy nuklearnej z Iranem,. [link]
W zeszłym tygodniu pisaliśmy o kilkudziesięciu wojskowych zatrzymanych w Turcji, oskarżanych o powiązania z ruchem Gulenistów, który według Erdogana miał stać za próbą zamachu stanu z 2016 roku. Zatem uaktualniamy – liczba zatrzymanych wzrosła do 304. Od 2016 roku zatrzymano ponad 77 tysięcy ludzi, a 160 tysięcy zwolniono z zajmowanych pozycji. [link]
Egipt wyrasta na czołowego partnera Francji w regionie – konflikt z Turcją oraz interesy w Libii sprawiają, że Macron zapewnia o kontynuowaniu dostaw uzbrojenia, mimo zastrzeżeń dotyczących przestrzegania praw człowieka w Egipcie. [link]
Azja #azja #korea #chiny
Czy kiszona kapusta może wywoływać wielkie emocje? Patrząc na kolejny (sic!) konflikt między Koreą Południową i Chinami o kimchi, odpowiedź wydaje się oczywista. Jak można się domyślić, w tym wszystkim nie chodzi o samą kapustę, ale o wojnę kulturową oraz zyski z handlu międzynarodowego. [link] oraz [link 2]
Huawei testował oprogramowanie zdolne do rozpoznawania przedstawicieli mniejszości etnicznej Ujgurów i raportowania o tym policji. Krótki raport w formie video: [youtube]. Polecamy też artykuł w [Atlantic] na temat rozwoju chińskich systemów inwigilacji używających sztucznej inteligencji oraz artykuł od [BuzzFeed] o tym, jak rozbudowywano jeden z obozów internowania oraz historię trzech z przetrzymywanych tam mężczyzn. [link] oraz [link 2]
Cai Xia, była wykładowczyni w uczelni kształcącej najważniejszych liderów w Komunistycznej Partii Chin opowiada, dlaczego już nie popiera partii i jak zmieniały się jej poglądy polityczne wraz ze zmianami w KPC. [link]
Emomali Rahmon to niewiele mówiące w Polsce nazwisko. Jednak od 28 lat człowiek ten nieprzerwanie rządzi Tadżykistanem. Jest to najdłuższy staż w całym obszarze poradzieckim. Skąd się wziął, jak sobie radził i dokąd zmierza ten dyktator? [link]
O Polakach w Kazachstanie – jak odnajdują się na styku trzech kultur, jak im idzie nauka kazachskiego oraz polskiego? Czy maja powody, by wracać? [link]
Afryka #afryka #uganda #etiopia #kamerun
Ghana – dawne Złote Wybrzeże – kraj, któremu jak na warunki afrykańskie wiele się udało i który był niejednokrotnie stawiany za wzór dla swoich sąsiadów – jak pisze Wojciech Jagielski. Siódmego grudnia odbyły się tam wybory prezydenckie oraz parlamentarne. Jak podkreślają komentatorzy, wybory o wielkiej dla Ghany wadze. Urzędujący prezydent utrzymał władzę, opozycja odrzuca wyniki wyborów, a przez kraj przechodzi fala przemocy. [link] oraz [link 2]
George Weah – niegdyś zachwycał swoją grą w paryskim klubie piłkarskim PSG i jako pierwszy nie-Europejczyk i jak do tej pory jedyny obywatel Czarnego Lądu otrzymał Złotą Piłkę – piłkarskiego nobla. Dzisiaj jest prezydentem Liberii. Choć pokładano w nim ogromne nadzieje, to po trzech latach jego rządów odwraca się od niego nawet najwierniejszy elektorat. [link]
W ostatnich tygodniach konflikt w Etiopii znów przyciągnął światową uwagę do separatystycznych ruchów w Afryce. DW zebrało kilka najważniejszych punktów tarcia w Afryce, które często są efektem kolonialnej przeszłości. [link]
Ameryka Łacińska #ameryki
Ostatniej niedzieli odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego Wenezueli, ostatniej instytucji poza kontrolą rządzącej Zjednoczonej Partii Socjalistycznej Wenezueli. Zakończyły się one zwycięstwem zwolenników Maduro przy bojkocie ugrupowań opozycyjnych. [link] oraz [link 2]
Podsumowanie działalności politycznej Tabaré Vázquez, dwukrotnego prezydenta Urugwaju i jednego z przywódców „Różowej Fali”, która przetoczyła się przez Amerykę Południową w na początku XXI wieku. Najmniej wyrazisty lider lewicy w Ameryce Łacińskiej był też najskuteczniejszym. [link]
Argentyna zbliża się do legalizacji aborcji, co w Ameryce Południowej jest nie lada przełomem. Według obecnie obowiązującego prawa na kary więzienia skazywano nawet kobiety, które poroniły. Zarzut? Zabójstwo. Jednak już w najbliższych tygodniach, pod wpływem niezwykle aktywnego ruchu feministycznego i protestów zwanych zieloną falą (od koloru chust noszonych na protestach), sytuacja może się diametralnie zmienić. [link]
Kartel z Sinaloa i jego lidera, Joaquína Guzmána Loera (lepiej znanego jako El Chapo), wielu przedstawiać nie trzeba. Guardian prezentuje artykuł opowiadający o tym, jak kartel stworzył i zorganizował światową sieć dostaw na potrzeby handlu groźnym opioidem – fentanylem – odpowiedzialnym w sporej części za kryzys opioidowy w Stanach Zjednoczonych. [link]
Ameryka Północna #usa
Nie tylko Kościół Katolicki systemowo chroni przestępców seksualnych przenosząc ich z miejsca na miejsce. Kanadyjska Królewska Policja Konna także stosowała taką taktykę. Po ugodzie zawartej przez Kanadę w 2016 roku została powołana specjalna komisja mająca zbadać problem nadużyć i końcowy raport ujrzał właśnie światło dzienne. Nie zostawia on na szanowanej przez wielu Kanadyjczyków organizacji suchej nitki. [link]
Ruch Black Lives Matter zaczynał jako oddolna, obywatelska inicjatywa. Masowe protesty w lecie zapoczątkowały zmianę w strukturach organizacji. Liderzy ruchu wykonują działania, których celem jest zwiększenie roli centralnej komórki koordynacyjnej – spotkało się to z oporem 10 lokalnych oddziałów używających tagu #blm10. [link]
Dostęp do toalety może nie wydawać się sprawą polityczną, ale artykuł z The Economist zarysowuje konflikty, jakie toczyły (oraz nadal toczą) się o publiczne toalety. [link]
Oceania #oceania #nowazelandia #australia
Górniczy gigant, musi odbudować mający 46 tysięcy lat system aborygeńskich jaskiń, jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych w Australii. Kompleks został zniszczony w maju tego roku w wyniku eksploatacji rud żelaza. [link]
Gdy u nas zaczyna się zima, na antypodach zaczyna się lato. Oraz pożary buszu. Mieszkańcy wyspy Fraser muszą z ich powodu zostać ewakuowani. [link]
Trwa chińsko-australijska wojna handlowa – jej ofiarami są na ten moment australijskie homary, wina czy jagnięcina. Postulowane są kolejne towary, które mogą zostać stać się przedmiotem w konflikcie. Wszystko, co powinieneś/powinnaś o tym wiedzieć, ale boisz się zapytać, znajdziesz pod linkiem. [link]
Nowej Zelandii grozi świąteczny kryzys arbuzowy. Po tym, jak w październiku w transporcie arbuzów z Wysp Tonga znaleziono żywe larwy muszki owocówki, import został wstrzymany. Po ustaleniu specjalnych warunków Nowa Zelandia zgodziła się na próbny transport z Tonga. Tongijscy rolnicy czekali na statek transportowy, ale ten nigdy nie dotarł. Wyjaśnienie sprawy trwa, a wizja braku arbuzów na święta zagląda Nowozelandczykom coraz bardziej w oczy. Arbuzy hodowane w Nowej Zelandii będę dojrzałe dopiero w styczniu. [link], [link 2] oraz [link 3]
Kryzys klimatyczny #klimat
Listopad 2020 r. był w skali świata najcieplejszy w historii pomiarów – o 0,77 °C cieplejszy niż średnia z lat 1981–2010 i o 0,13 °C od poprzedniego rekordu z lat 2016 i 2019. W samej Europie zajął drugie miejsce w historii (+2,2 °C w stosunku do średniej). Syberia i szerzej obszar arktyczny jak zwykle najbardziej wybijały się z normy wieloletniej. RIP wieczna zmarzlino. [link]
Ukazał się coroczny Emissions Gap Report 2020 o luce pomiędzy wprowadzonymi ograniczeniami w emisjach gazów cieplarnianych (kurs na ponad +3 °C na koniec stulecia) a tym, jakie powinny być, jeśli chcielibyśmy zapobiec katastrofie klimatycznej (+1.5 °C, maksymalnie + 2 °C; tu szansą może być ukierunkowana odbudowa po COVID-19 nastawiona na gospodarkę niskoemisyjną). [link]
Analiza CarbonBrief o tym, kiedy globalna temperatura podniesie się o 1,5 °C i 2 °C. Progi wzrostu temperatury określone w porozumieniu paryskim z 2015 r. [link]
Badanie opublikowane w renomowanym magazynie Nature pokazuje, że masa produktów wytworzonych przez człowieka jest większa od globalnej biomasy. Na początku XX wieku ludzkie produkty miały około 3% masy organizmów żywych. [link]
Czy to, że atom jest potrzebny światu w transformacji energetycznej, implikuje, że atom jest dobrą drogą dla Polski? Nowe wydanie „Spięcia” już dostępne. W cyklu tekstów pod wspólnym tytułem „Spięcie” dyskutują ze sobą redakcje: Nowa Konfederacja, Klub Jagielloński, Kontakt, Kultura Liberalna i Krytyka Polityczna [link] oraz [link 2]
Instalacje fotowoltaiczne przyjazne owadom zapylającym mogą stanowić rozwiązanie korzystne zarówna dla klimatu, jak i dla właścicieli nieruchomości. Ale istnieje ryzyko, że zostaną one użyte przez korporacje do greenwashingu. [link]
I na koniec – czy na naprawę nie jest już za późno?Merytoryczna i ciesząca oko animacja od Kurzgesagt. [link]
Ekonomia i gospodarka #ekonomia #gospodarka
Bank Morgan Stanley zaprezentował swoją prognozę wzrostu PKB w latach 2020–2022 na tle konsensusu (uśrednione prognozy innych instytucji finansowych). Według banku wzrost PKB w latach 2020–2022 wyniesie odpowiednio -3,5%, +6,4% , +4,4% w przypadku całego świata, -5,4%, +5,1%, +3,9% na rynkach rozwiniętych i -2,0%, +7,4%, +4,7% na rynkach rozwijających się. Według analityków nadchodzącą fala ożywienia ma się charakteryzować synchronizowanym wzrostem, odbiciem rynków rozwijających się oraz inflacją [link]
W dyskusji o wymiernych korzyściach z członkostwa UE często zapomina się, że transfery z budżetu UE to nie jedyna wartość dodana. Jedną z kolejnych zalet jest także dostęp do dużego rynku wewnętrznego, a także brak barier w przepływie kapitału. Jak policzyli dziennikarze Business Insider, skorygowane saldo obrotów bieżących o przepływy towarowe z krajami nieunijnymi wyniosło w okresie 16 ostatnich lat aż 1 427 mld PLN na plusie. Średnio przekładało się to na dodatkowy przyrost PKB o 0,43 pkt proc rocznie. To przybliżony bilans członkostwa Polski w UE. [link]
Polskie górnictwo wygenerowało w ciągu trzech kwartałów 2020 r. aż 3,35 mld PLN strat, w tym PGG 1,9 mld PLN. Brak zapowiedzianego wsparcia może oznaczać upadłość PGG w ciągu 9 miesięcy. Jednocześnie zapowiedziana pożyczka „płynnościowa” dla PGG w kwocie 1,75 mld PLN może nie dojść do skutku z uwagi na brak wolnych aktywów, które mogłyby stanowić zabezpieczenie, oraz brak zgody banków na udział Polskiego Funduszu Rozwoju bez zatwierdzenia planu restrukturyzacji przez Komisję Europejską. [link]
Urząd Regulacji Energetyki zatwierdził taryfy na 2021 r., co oznacza ok. 13% wzrost rachunków dla klientów indywidualnych. Wzrost opłat oraz wprowadzenie opłaty mocowej to także problem dla przedsiębiorstw, z których te energochłonne mogą liczyć się wzrostem kosztów energii aż o 20%. W krótkim okresie będzie to obniżać konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, a w długim będzie skłaniało do tworzenia i uruchamiania własnych źródeł energii. [link] oraz [link 2]
Nauka i Technologia #nauka #technologia #baterie #szczepienia
Nadwrażliwość na zwierzęta jest drugą najczęściej występującą alergią w każdym regionie świata, zaraz za pyłkami czy roztoczami. W niektórych miejscach do 30% mieszkańców wykazuje nadwrażliwość na koty. W jaki sposób zwalczyć tę alergię? Pomagać chorym czy może modyfikować koty? [link]
Zespołom pracującym nad wiodącymi szczepionkami na COVID-19 przewodzą kobiety. Artykuł od Bloomberga na temat wpływu równouprawnienia i lepszej alokacji talentów ludzkich na rozwój technologii oraz nauki. [link]
Szczepionka na COVID-19 od firmy Moderna była gotowa już 13 stycznia, czyli dwa dni po udostępnieniu przez Chińczyków kodu genetycznego koronawirusa. Dziesięć miesięcy, które minęło do ogłoszenia, że szczepionka jest efektywna oraz bezpieczna zostało poświęcone na konieczne testy. Ale przy odpowiednim przygotowaniu mogliśmy skrócić okres testów – w końcu nie jest to pierwsza epidemia koronawirusa z rodziny SARS. [link]
Według raportu amerykańskiej Federalnej Agencji Żywności i Leków szczepionka na koronawirusa firmy Pfizer wykazuje wysoką skuteczność. Zaobserwowane efekty uboczne nie różnią się znacząco od tych towarzyszących szczepieniom przeciwko innym chorobom i obejmują głównie ból w miejscu wkłucia, zmęczenie czy bóle głowy. [link]
Startup QuantumScape kilka miesięcy temu ogłosił, że udało mu się rozwiązać czterdziestoletni problem z litowo-jonowymi bateriami ze stałym elektrolitem – teraz pokazał dane, które to potwierdzają. [link]
Idee, Kultura, Społeczeństwo #idee #spoleczenstwo #porno
Nowy Europejski Bauhaus. Jak zaprojektować Unię Europejską przyszłości. Analiza dr Krzysztofa Nawratka ze Szkoły Architektury w Uniwersytecie w Sheffield na temat NEB oraz projektu Future Architecture zapowiedzianego przez przewodniczą KE Ursulę von der Leyen. [link]
„PornHub został moim stręczycielem”, mówi jedna z ofiar. Ciężki reportaż New York Times zarzucający jednemu z największych na świecie serwisów zarabianie na pornografii dziecięcej. [link] oraz [link 2]
Rodzice często ostrzegają dzieci przed negatywnym wpływem nadmiernego korzystania z technologii. „Nie siedź tak blisko telewizora” zmieniło się z biegiem lat na „Uważaj, z kim piszesz w internecie, nie wierz we wszystko, co tam przeczytasz”. Któż z nas tego nie zna? Jak to się jednak stało, że kiedy oni sami weszli w czeluści internetu, to o wszystkich tych poradach zapomnieli? Internet miał zjeść mózgi millenialsów, ale zjadł mózgi ich rodziców. [link]
Powszechna po fali zwycięstw autorytarnych populistów samokrytyka liberałów jest dowodem, że idee liberalizmu są ciągle żywe. Zwycięstwo Joe Bidena nad globalnym liderem narodowych populistów Donaldem Trumpem w wyborach na Prezydenta USA otworzyło szansę na reformę liberalizmu i pójścia naprzód. Rozważania Timothy’ego Garton Asha, brytyjskiego historyka zajmującego się historią Europy po roku 1945. [link]
pokaż spoiler nie ma żadnej neuropy
Powered by WPeMatico